Yazar, Dr. Andrew E. Budson
HARVARD HEALTH BLOG
What is COVID-19 brain fog — and how can you clear it?
Bir nörolog olarak hastalarım arasında COVİD 19 enfeksiyonundan sonra beyin sisinden şikayet eden birçok kişi oldu. Bu yüzden, COVİD 19 enfeksiyonunda beyine tam olarak ne olduğunu tartışmaya değer buluyorum.
Beyin Sisi Nedir?
Beyin sisinin ne olduğunu anlamaya çalışarak başlayalım. Beyin sisi tıbbi ve bilimsel bir terim değildir. Bireyler düşünce tembelliği, bulanıklığı ve zihin keskinliğinde azalma olarak tanımlamaktadır.
Hepimiz bir çok başka sebeple zihnin bu olumsuz deneyimlerini yaşıyoruz. Belki de grip ya da başka bir hastalığa yakalandığımızda, jet lag etkisinde kaldığınızda ya da anthistaminik alerji ilaçları kullandığınızda olduğu gibi beyin sisi tarzında öznel yakınlarımız olabilir.
Böylesi durumlarda çoğu kez durumun kendiliğinden iyileşmesini beklemek, olumsuz etkilere alışmak için zaman vermek yeterli olmaktadır. Ancak zihinsel işlevlerin tam olarak düzelemediği durumlarda ne yapılması gerekir ?
COVİD 19 Beyin Sisi Nedir?
Geçen günlerde bir hastadan 2020 baharında virüsten kurtultulduğundan beri hala ‘‘ bilişsel zorluklarla’’ nasıl mücadele ettiğini anlatan bir e-posta aldım. Doktoru onu bir sağlık kontrolünden ve bir dizi testten geçirmiş. Tahlil sonuçları olmasına karşın zihinsel zorlukların devam ettiğinden yakınmaktaydı. COVİD 19’un akut, yaşamı tehdit eden etkilerinden kurtulan, ancak yine de zihninin normale dönmediğini hisseden bu durumda bir çok hastanın olduğu bilinmektedir.
COVID-19 Beyni Nasıl Etkiler ?
COVID-19’un beyne bir çok yolla olumsuz etkiler bırakabilir. Önceki yazımda tanımladığım gibi, beyin iltihabı, felç ve beyne oksijen gitmemesi benzeri, seyrek de olsa bazı yıkıcı etkileri olabilir.
Ancak Çinli araştırmacıların belirttiği sürekli devam eden dikkatteki kalıcı bozulma gibi hemen fark edilmeyen hafif ancak yaşam kalitesi üzerinde bozucu etkiler de gelişebilir. COVID-19’un beyin üzerindeki doğrudan etkilerinin yanı sıra diğer organ sistemleri üzerinde de uzun vadeli etkileri olabilmektedir. Geç dönemde devam eden yorgunluk, vücut ağrıları, egzersiz yapamama, baş ağrısı, uyumakta zorluk çekme gibi dirençli başka belirtelerle karşımıza çıkabilirler.
Bu sorunlardan bazıları akciğerlerinde, kalplerinde, böbreklerinde veya diğer organlarında kalıcı hasar oluşmasından kaynaklanabilir. Bu organların zarar görmesi düşünce ve hafızada bozulma ve beyin sislenmesine yol açabilir. Kendini yorgun ve kronik ağrıların etkisinde hisseden ya da geceleri sürekli uykusu bölünen bir insanın zihinsel işlevlerinin bozulması pekala anlaşılır bir durumdur. Yani tıbbi kronik problemler neredeyse her zaman zihin işlevlerini bozucu etki yapacaktır.
COVID 19 beyin sisi yaşıyorsanız ne yapmalısınız?
Yapılacak ilk ve en önemli şey, doktorunuzu görmek ve yaşadığınız tüm dirençli belirtileri onlarla paylaşmaktır. Bu dirençli belirtiler arasında, beyin bulanıklığı ve nörolojik belirtiler (güçsüzlük, uyuşma, karıncalanma, koku veya tat kaybı gibi) veya nefes darlığı, çarpıntı, anormal idrar veya barsak haraketleri gibi sorunlar olabilir.
Beyin Sisini Gidermeye Neler Yardımcı Olabilir?
Beyin sisini gidermeye yardımcı olmak için, herkesin zihin işlevlerine ve hafızasına yardımcı olduğunu bildiğimiz tüm önerileri burada da tavsiye etmekteyiz.
- Aerobik Egzersiz Yapmak Yavaş ve kademeli başlamanız gerekebilir, belki günde birkaç kez sadece iki ila üç dakika kadar kısa uygulamalar bile olabilir. Beyin sağlığını iyileştirmek için belirlenmiş belli bir dozda egzersiz bulunmamakla birlikte, genellikle haftada beş gün, günde 30 dakikaya kadar çalışmanız önerilecektir.
- Akdeniz Tarzı Beslenme Zeytinyağı , meyve ve sebzeler , kuruyemişler ve fasulye ve kepekli tahılları içeren sağlıklı bir diyetin düşünme, hafıza ve beyin sağlığını iyileştirdiği bilinen bir gerçektir .
- Alkol ve uyuşturucudan kaçının. Beyninizi olumsuz yönde etkileyebilecek maddelerden kaçınarak iyileşmek için en iyi şansı verin. Özellikle alkol nöronlar üzerinde iyileşmeyi ciddi sekteye uğratmaktadır.
- Düzenli Uyku
Uyku, beynin ve vücudun toksinleri temizleyebildiği ve iyileşmeye çalıştığı bir zaman dilimidir. Bedenin ihtiyacı olan uykuyu temin ettiğinizden emin olmak böylesi zamanlarda çok daha kritiktir.
- Sosyal Aktivitelere Katılmak
Biz sosyal canlılarız. Sosyal aktiviteler sadece ruh halimize fayda sağlamakla kalmaz, aynı zamanda zihin işlevlerine ve hafızanın da güçlenmesine yardımcı olur.
- Diğer Faydalı Aktiviteleri Takip Etmek
Müzik dinlemek; farkındalık (mindfulness) ve meditasyon çalışmaları yapmak ve genel anlamda pozitif zihinsel tutum ilkelerini benimsemek beyin nöronları üzerinde geliştirici etkiye sahiptir. Böylesi zihin bulanıklığı zamanlarında tablonun daha çabuk düzelmesine katkı yapacaktır.
Çeviren Psk. Nesrin Çalışkan
